» :: نوشته قاعده لطف در کلام اسلامی




» :: عنوان: بررسی اصول واحکام قاعده غررازدیدگاه فقه امامیه وکاربردآن درحقوق مدنی
فهرست
چکیده : ........................................................................................................................ 1
دوران اول اصول
1-1 مقدمه : ..................................................................................................................... 3
1 - 2 بیان مسئله - ............................................................................................................... 3
1 - 3 پیشینه تحقیق - ............................................................................................................ 4
1 - 4 ضرورت، و اهمیت تحقیق - ........................................................................................... 5
1 - 5 اهداف پژوهش - ......................................................................................................... 5
1 - 6 سوالات تحقیق - .......................................................................................................... 6
1 - 7 سوالات : - ................................................................................................................ 6
1 - 8 فرضیات : - .............................................................................................................. 6
1 - 9 روش تحقیق - .......................................................................................................... 6
1 - 10 تاریخچه تحقیق - ....................................................................................................... 6
دوران دوم تعاریف و مفهوم‌ها
2 - 1 تشریح قاعده - ........................................................................................................... 9
2 - 1 - 1 معنای لغوی قاعده: - ................................................................................................ 9
2 - 1 - 2 معنای اصطلاحی قاعده - ........................................................................................ 10
2 - 1 - 3 تفاوت آیین فقهی با مساله اصولی............................................................................ - 10
2 - 2 مفهوم بیع - ............................................................................................................. 13
2 - 2 - 1 مفهوم لغوی بیع.................................................................................................. - 13
2 - 2 - 2 مفهوم اصطلاحی بیع............................................................................................ - 15
2 - 3 مفهوم غرر .......................................................................................................... - 16
2 - 3 - 1 مفهوم لغوی........................................................................................................ - 16
2 - 3 - 2 مفهوم اصطلاحی غرر ........................................................................................ - 17
ط
2 - 3 - 3 تعریف غرر در اصطلاح حقوقی....................................................................... - 19
2 - 3 - 4 غرر در دوران جاهلیت......................................................................................... - 19
2 - 4 مفهوم غرور ...................................................................................................... - 25
2 - 3 - 1 تفاوت غرر با غرور........................................................................................... - 25
فصل سوم : فحوا آیین غرر و مستندات قاعده غرر
3 - 1 قرآن - .................................................................................................................... 28
3 - 2 سنت.................................................................................................................... - 33
3 - 2 - 1 واکاوی روایات - ................................................................................................... 36
3 - 2 - 2 معناى بیع غرر در حدیث نبوى )ص( - ....................................................................... 40
3 - 2 - 3 ابتیاع غررى در روایات - ..................................................................................... 42
3 - 3 اجماع - .................................................................................................................. 45
3 - 4 خرد - ..................................................................................................................... 47
4 - 5 بنای عقلا - .............................................................................................................. 47
4 - 6 مبانى قاعده غرر - .................................................................................................... 48
4 - 6 - 2 و جلوگیرى از آشوب - » اتقان در ادا « اصل ............................................................... 50
3 - 6 - 3 نوعى یا شخصى حیات ن اندازه تمییز غرر - ................................................................... 52
2 - 7 تقسیم غرر - ............................................................................................................ 57
2 - 7 - 1 انشعاب غرر از نظر فقهاى امامیه - .............................................................................. 57
3 - 8 - 1 غرر از جانب اساس وجود مبیع................................................................................ - 58
3 - 8 - 1 - 1 ابتیاع اشیاى معدومت........................................................................................... - 60
2 - 8 - 2 غرر از جانب توان بر تسلیم - ................................................................................ 63
3 - 8 - 3 غرر دراوصاف مورد معامله - .............................................................................. 74
3 - 9 غرر باب مورد معامله از تماشاگاه فقه ............................................................................. - 74
ي
3 - 9 - 1 غرر در ثمن - ...................................................................................................... 74
3 - 10 غرر باب پیمان معامله از منظر فقه - ........................................................................... 78
دوران چهارم ................................................................................................................ 80
جایگاه غرر در رسم مدنی ایران ................................................................................... 80
4 - 1 غرر در قانون مدنى - ............................................................................................... 81
4 - 2 ارض غرر در رسم مدنی........................................................................................ - 84
4 - 3 انشعاب غرر باب قانون مدنى ایران................................................................................. - 87
4 - 5 بیرق به اوصاف مبیع باب قانون مدنی ............................................................................ - 91
4 - 6 معلوم بودن مورد معامله.......................................................................................... - 92
4 - 7 معین وجود داشتن مورد معامله........................................................................................... - 99
4 - 8 غرردرموردمعامله از تماشاگاه قانون مدنی..................................................................... - 102
4 - 9 غرر در شرط از منظر رسم مدنی .......................................................................... - 103
دوران پنجم
نتیجه گیری ................................................................................................................ 104
فهرست منابع: ..................................................................................................................
سیاهه منبع‌ها فارسی : .........................................................................................................
سیاهه منبع‌ها عربی : ..........................................................................................................
مقالات: ............................................................................................................................
Abstract: .......................................................................................................................
1
جوهره :
باب حقوق اسلامی به سمت دلیل فقدان پاره ای از شرایط اساسی، برخی از معاملات و قراردادها اعتبار و نفوذ
ندارد؛ از تمام ی این معامله‌ها می توان به معاملات غرری اشاره نمود. غرر اصطلاحی در فقه و ادرار
است که باب عقود کاربرد داشته درلغت به معنای غفلت وخطروفریب وخدعه و ... وبعضی آنرا جهل
وجهل توام حرف خطربکار باده برند در اصطلاح نیز به معنای عقد یا معامله ای است که به جهتی از جهات،
نتیجه و پایان ثانیه برای دوطرف )بایع و مشتری( یا یکی از آنها مجهول باشد و در نتیجه احتمال ضرر و
زیان بود داشته و انگیزه ایجاد اختلاف و کشمکش بین آنها شود. از این قاعده حقوقى، تحت عنوان مستقل
در برخى از رد بزرگان امامیّه به اختصار بحث شده، امّا عمدتاً انتها شرایط مربوط به معامله، مورد
بررسى فقیهان و دانش مندان امامیّه قرار افسرده است . نتایج این بازجست نشان می دهد که اولا جهل به سمت
جهات معامله که سبب ضرر شود عقد غرری محسوب و در نتیجه باطل است. در ثانی آشکار گردید
که رسم مدنی به طور مستقل به موضوع غرر اشاره نکرده است ، ولى بدون شكّ باب این قانون، احكام
فراوانى درباره عقود و معامله‌ها مى استطاعت یافت كه تحت عنوان این قاعده و تأسیس حقوقى مطرح بوده و
بر اساس این اساس تنظیم شده اند . ثالثا مبنای غرر و معاملات غرری در اسلام حدیث مشهور نبوی که
میباشد. » نهی النبی)ص( عن بیع الغرر «: میفرماید
کلمات کلیدی : غرر،بیع ،عقد ، صفت فسخ،ثمن،مثمن
2
فصل اول
کلیات
3
دوران اول : اصول
1-1 مقدمه :
در روابط اجتماعى انسان ها، قراردادها، معامله‌ها و داد و ستدها، بخشى ضرورى و اجتناب ناپذیر است .
اگرچه از دیرباز جوامع بشرى در جهت برقرارى امنیّت، صلح اجتماعى و نظم عمومى و ایضاً تأمین و
صیانت منافع افراد به سوى رسم مند شدن گام برداشته است، لیكن از آن جا كه نیازها و خواسته هاى انسانى
به طور طبیعى صفت تالی یك دیگرند، نزاع بر سر كسب منافع اضافه تر و تأمین رفاه بیش تر، همواره وجود
دارد. از این ره گذر و در پاداش تشکیل قراردادها و پیمان هاى غیر معتبر و بر خلاف مصلحت فردى -
اجتماعى، علاوه بر تجاوز به حقوق بازهم دیگر و در نتیجه، داراشد ن جز عادلانه در جهت جلب منافع مادّى
فزون تر، تجاوز به صلح اجتماعى، نظم عمومى و معنویّت اخلاقى از طریق ایجاد افتراق و كشمكش
میان دوطرف قراردادها و معاملات، صورت خواهد گرفت .
نظام هاى حقوقى مختلف كه بر مبناى آرمان هاى اخلاقى اجتماعى و حرف هدف تأمین انصاف اجتماعى و -
تنظیم روابط مردم و حفظ نظم باب اجتماع شكل گرفته اند، در اساس آثار حقوقى ناشى از تعهّدات و روابط
قراردادى و انجام معاملات، قواعد و مقرّرات خاصّى اسلوب نموده اند و افزون حرف این، برخى از داد و
ستدها و معامله‌ها را اگرچه عادی و متداول هم باشد به دلیل رعایت قواعد آمره و حفظ نظم عمومى - -
غیر معتبر و بری ایز حقوقى مى شمارند .
1 - 2 بیان مسئله -
یکی از عواملی که سبب بطلان عقد میشود،غرر در ابتیاع است. غرر در لغت به مفهوم خطر، نیرنگ و
غفلت آمده ومنظور از معامله غرری معامله ای است که توأم با بیم بوده و متعاملین باب زمان انجام آن،
4
توان تشخیص سودمند یا زیانبار بودن معامله را ندارند